[The Education Series]
Tại sao giáo dục thời trang ở Việt Nam là cần thiết và càng trở nên cấp bách hơn ở thời điểm hiện tại?
Sản phẩm thời trang dưới dạng quần áo, phụ kiện hay mỹ phẩm, tuy được xếp vào mặt hàng không thiết yếu, nhưng giống như các yếu tố nghệ thuật khác, thời trang luôn tồn tại một cách hiển nhiên như sự phản ánh lại đời sống tinh thần của xã hội, tại thị trường nội địa ngành may mặc đã có mặt khá lâu dưới hình thức tiệm may hay shop bán đồ thiết kế, shop bán đồ nhập, các công ty dệt may.
Theo đó, khi đời sống phát triển, nhu cầu về mặc và sử dụng sản phẩm thời trang sẽ tăng cao, kéo theo ngày càng nhiều người muốn kinh doanh về thời trang và phát sinh nhu cầu học thời trang. Động cơ từ mục đích kinh doanh này khiến thời trang Việt Nam nhiều năm qua phát triển bề nổi, nhiều thương hiệu mở ra, nhiều NTK mới xuất hiện nhưng phát triển dựa trên tiêu chí kinh doanh, nên khi nhìn lại, thực sự rất ít thương hiệu có thể bước ra toàn cầu và đại diện cho thời trang Việt Nam.
Giáo dục có thể giải quyết vấn đề này, khi thời trang không chỉ là ngành nghề phù phiếm, giáo dục thời trang bài bản sẽ giúp các bạn có cái nhìn chuẩn mực về công việc trong ngành thời trang. Nếu để ý bạn sẽ thấy các ngành học khác đều có quy tắc ứng xử hay đạo đức nghề nghiệp, (Code of Conduct), thì những người làm thời trang hiện giờ ít ai được biết chúng ta cần phải làm gì để phù hợp với vai trò của người làm thời trang. Liệu kinh doanh thời trang chỉ vì tài chính hay còn nhiều giá trị khác nữa cần quan tâm, trách nhiệm với xã hội, người lao động, trách nhiệm với sáng tạo và lòng tự trọng của người làm sản phẩm - thiếu đi quy tắc ứng xử trong ngành, thật khó để trách ai mỗi khi có sai sót (và lặp lại sai sót).
Mong muốn của anh khi chọn chia sẻ và giảng dạy các kiến thức về thời trang cho cộng đồng ở Việt Nam là gì?
Công việc giảng dạy và chia sẻ ban đầu xuất phát từ nhu cầu cá nhân, mình là người thích học và nghiên cứu, tuy nhiên để kiến thức phát triển cần thêm phản biện và ứng dụng. Thông qua việc chia sẻ, mình bắt nhịp được với nhu cầu của thực tế để hiểu thứ gì đã lỗi thời, thứ gì sẽ là tương lai. Từ đó trở thành nền tảng nội dung của việc giảng dạy chính thức đưa tới các bạn.
Việc giảng dạy kết hợp thực tiễn trên nền tảng lý thuyết giúp các bạn học hiểu sâu và cặn kẽ các vấn đề trong ngành. Đây cũng là mong muốn của mình, làm sao qua mỗi lớp học, các bạn được hệ thống được khung kiến thức, làm tham chiếu cho các quyết định sau này, học xong cái nhìn về ngành sẽ rộng rãi, thông thoáng hơn, hiểu biết có cơ sở hơn, không còn phải cóp nhặt kiến thức trên mạng không rõ thực chứng. Quan trọng nhất mình nghĩ khi đã hiểu tường tận, các bạn sẽ yêu công việc của mình hơn, đồng thời cũng cẩn trọng hơn khi xây dựng thương hiệu.
Kinh doanh thời trang không chỉ dựa vào thực chiến để đạt mục tiêu ngắn hạn, môi trường xã hội càng nhiều biến động, người học thời trang hay kinh doanh thời trang càng cần 1 nền tảng kiến thức chắc chắn dẫn đường.
Anh có nhận xét gì về sự phát triển của thời trang Việt Nam cũng như tiềm năng của lớp trẻ kế nhiệm?
Thời trang Việt Nam trong 4,5 năm gần đây tuy không có ntk nào sáng chói như các bạn Lâm Gia Khang, Hoàng Tú, Đặng Hải Yến. Nhưng xuất hiện rất nhiều thương hiệu thú vị như Môi Điên của Tom, Seeson,.. - những thương hiệu xuất phát từ ý tưởng sản phẩm phù hợp với xu hướng thời đại: tích cực, lành mạnh, cùng định hướng phát triển bền vững rõ nét.
Các thương hiệu xuất hiện trong vòng 10 năm đã xây dựng những chuẩn mực riêng về sản phẩm như Wephobia, Xéo Xọ, KM109,... Cùng với đó là sự đi xuống của nhiều thương hiệu tiềm năng trong giai đoạn 2011 - 2015 - đại dịch covid như cú huých lớn khiến nhiều bạn phải sớm dừng hành trình kinh doanh của mình, điều này vô cùng đáng tiếc nhưng cũng là hệ quả của việc phát triển không chú trọng vào đổi mới, thương hiệu mất đi các yếu tố thú vị cùng sự quan tâm của khách hàng.
Các thương hiệu đã đạt được sự ổn định có luôn nhiều năng lượng tích cực. Các bạn Founder hiểu rõ thế mạnh của mình để không phải chạy theo xu hướng nhưng vẫn có nhiều sáng tạo trên nền tảng phong cách đặc trưng của thương hiệu, đi cùng với các thông điệp thể hiện trách nhiệm xã hội hay truyền cảm hứng cho người dùng. Đây là điều những bạn trẻ nên quan tâm và học hỏi. Bởi thời trang tuy thay đổi nhanh, nhưng người làm luôn cần tỉnh táo để không cuốn theo doanh thu và yếu tố xu hướng quá nhiều, sau cùng mình đang làm gì, đại diện cho những giá trị gì, khách hàng yêu mến và gắn bó với thương hiệu bởi điều gì?
Trong thế hệ những người làm thời trang trong 2 năm trở lại đây, đã xuất hiện nhiều cách tiếp cận mới thay cho xuất phát điểm là NTK. Từ rất nhiều ngành nghề, công việc khác nhau, các bạn đến với thời trang và tạo nên sự đa dạng cần thiết cho người tiêu dùng, một phần nào đó đã thay đổi hành vi và cách ăn mặc của bộ phận khách hàng trẻ. Thay cho xu hướng, rất nhiều thương hiệu đề cao giá trị địa phương, giá trị xanh hay đưa lối sống tích cực vào trong thương hiệu của mình, chưa bao giờ thời trang Việt Nam đa dạng về mặt ý tưởng thương hiệu như lúc này. Cái các bạn cần là giữ được chất riêng của thương hiệu, tích luỹ theo năm tháng để tạo nên chỗ đứng trong tâm trí khách hàng.
Anh nhận thấy kinh doanh thời trang ở Việt Nam có thuận lợi và khó khăn gì?
Dù tiếp cận ở nhiều phương diện khác nhau, nhưng thời trang vẫn cần dựa trên nền tảng sản phẩm để phát triển. Các yếu tố về kỹ thuật, phom dáng, xử lý những chi tiết không phải việc quá khó, nhưng phụ thuộc vào nguyên liệu, vải, phụ liệu là khó khăn lớn nhất không phải giờ đây chúng ta mới gặp. Việc hạn chế trong việc phát triển nguyên liệu từ nội địa là rào cản khiến thời trang Việt Nam không thể đi nhanh. Phần lớn các thương hiệu nhỏ vẫn sử dụng chung các nguồn nhập tiểu ngạch từ các chợ đầu mối, thương hiệu lớn hơn có khả năng nhập số lượng nhiều nhưng nguồn cung nội địa ko đáp ứng được sự đa dạng.
Ngoài yếu tố đầu vào nguyên liệu, giới hạn để thời trang Việt Nam phát triển cũng đến từ việc thiếu đi những hiệp hội thời trang uy tín để xây dựng tiêu chuẩn ngành hàng. Ví dụ muốn xác định thị trường mục tiêu tại Việt Nam rất khó, khi chưa có tiêu chuẩn về giá và chất lượng mỗi ngành hàng, thế nào là hàng cao cấp, thế nào là hàng bình dân, thế nào là hàng đại trà. Điều này cũng dễ hiểu vì chúng ta chưa có ngành công nghiệp thời trang, các tiêu chuẩn trong ngành chưa hình thành, đa phần các bạn đều phát triển theo kinh nghiệm và thói quen của người đi trước. Việc các thương hiệu nước ngoài mở rộng tại Việt Nam ít nhiều cũng tạo nên các thước đo cho khách hàng để đối chiếu với thương hiệu Việt.
Cuối cùng, việc giáo dục tập trung vào đào tạo kỹ thuật khiến mất cân bằng về nhân lực lao động trong ngành, rất nhiều thiết kế nhưng thiếu các vị trí trọng yếu trong các bộ phận Marketing, Sale, Merchandise,... Thời trang là ngành công nghiệp đặc thù và khắt khe về thẩm mỹ, việc sử dụng nhân sự từ ngành hàng bán lẻ khác quy về thời trang là thiệt thòi với các chủ doanh nghiệp.
Về thuận lợi, mình thấy rằng rất ít nơi ai cũng có thể mở thương hiệu, mở cửa hàng, mở rộng điểm bán nhanh và nhiều như Việt Nam. Giá gia công rẻ, mặt bằng linh hoạt, lựa chọn của khách hàng không nhất quán, dễ bị tác động bởi truyền thông. Những thuận lợi này ko mang tính bền vững, bởi mình sẽ thật sự kinh doanh thời trang lâu dài khi có các nguồn lực về nguyên liệu, nhân sự, công nghệ sản xuất và các chế tài hỗ trợ nhà thiết kế.
Giáo dục thời trang ở Việt Nam đang thiếu và cần cải thiện những điều gì?
Giáo dục thời trang hiện vẫn thiếu đi các chuyên ngành ngoài thiết kế. Thời trang không chỉ có đào tạo ra Fashion Designer, còn rất nhiều chuyên ngành khác như Visual Merchandise, Fashion Marketing, Fashion Brand Management,.. ko có nhân sự đủ ở các chuyên ngành trọng yếu, giống như minh hoạ về nguyên lý chiếc thùng gỗ, sức chứa phụ thuộc vào chiều dài thanh ngắn nhất. Còn ở đây, mỗi chuyên ngành vẫn là những thanh gỗ ngắn, 1 thanh gỗ Fashion Designer cao không giải quyết được việc phát triển nền thời trang nói chung.
Sắp tới, anh có kế hoạch gì trong việc phát triển và cải thiện giáo dục thời trang ở Việt Nam?
Mình chưa dám nhận là nhà giáo dục thời trang để nghĩ tới việc cải thiện một hệ thống (dù chỉ là góp phần).
Mình chỉ cố gắng làm tốt nhất việc của một người chia sẻ và phụ đạo, giúp các bạn trẻ có một chỗ dựa nhỏ khi cần tham vấn những thất bại hay trước mỗi quyết định quan trọng.
Lời khuyên anh dành cho những bạn trẻ đang nung nấu ý định kinh doanh thời trang ở Việt Nam là gì?
Dành nhiều thời gian cho việc mở rộng kiến thức lịch sử, văn hoá, mỹ thuật trước khi chú trọng vào các kiến thức quản trị (tài chính, kinh doanh,..) Bởi một tâm hồn phong phú là cơ sở để xây dựng một thương hiệu có chiều sâu, thế giới quan của bạn là điều không ai copy được.
Cẩn trọng từ bước đi đầu tiên, tránh suy nghĩ chấp nhận lỗ ngắn hạn để đổi lấy lợi nhuận sau này - điều mình luôn nhắc nhở các bạn trước khi kinh doanh bởi đây cũng là bài học xương máu của mình khi khởi nghiệp trong hứng khởi.